Zapalenie otrzewnej to miejscowy lub rozlany proces zapalny rozwijający się w otrzewnej. Powstaje na skutek przedostania się do jamy otrzewnej bakterii lub niezakażonego płynu ustrojowego. Wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia otrzewnej – spontaniczne, wtórne i jako konsekwencja dializy.
Spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej – u chorych z wodobrzuszem
Spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej, w skrócie SBZO, pojawia się głównie u chorych z wodobrzuszem i jest wynikiem zakażenia płynu puchlinowego w jamie otrzewnej. Niekiedy SBZO występuje również w przebiegu marskości wątroby i:
- zespole nerczycowym,
- niewydolności serca,
- zespole Budda-Chiariego,
- chłoniaków oraz innych nowotworów.
Na spontaniczne zapalenie otrzewnej choruje około 8-21 procent chorych z wodobrzuszem. Ryzyko zapadnięcia na SBZO zwiększa m.in.:
- krwawienie z przewodu pokarmowego,
- infekcja dróg moczowych,
- zakażenie układu oddechowego,
- cewnik w pęcherzu,
- cewnik w naczyniu krwionośnym,
- wielokrotna paracenteza,
- ilość białka w płynie puchlinowym < 1g/dl,
- stopień C w skali Childa-Pugha w niewydolności wątroby.
Objawy w przypadku spontanicznego zapalenia otrzewnej to m.in. gorączka, ból brzucha, nudności, osłabienie i wymioty. U ponad 50 procent badanych obserwuje się również wzrost napięcia powłoki brzucha, niewydolność nerek i wstrząs septyczny. SBZO leczy się antybiotykoterapią (m.in. cefotaksyną, amoksycyliną lub ciprofloksacyną), zgodnie z wynikiem posiewu płynu puchlinowego. W skrajnych przypadkach u niektórych chorych należy rozważyć przeszczepienie wątroby.
Wtórne zapalenie otrzewnej – u chorych z wyciętym wyrostkiem robaczkowym lub wrzodami
Wtórne zapalenie otrzewnej, w skrócie WZO, najczęściej jest przyczyną perforacji (wycięcia) wyrostka robaczkowego, wrzodu żołądka, uchyłku, uwięźnięcia przepukliny, pęknięcia ropnia jamy brzusznej lub miednicy mniejszej. Do WZO może dojść również w wyniku rozejścia się zespoleń pooperacyjnych. Do podstawowych objawów wtórnego zapalenia otrzewnej zalicza się:
- ból brzucha,
- gorączka,
- nudności,
- osłabienie,
- zniesienie perystaltyki,
- wstrząsy,
- wymioty.
Diagnostykę w przypadku WZO przeprowadza się za pomocą badania radiologicznego jamy brzusznej lub badania bakteriologicznego płynu otrzewnej. Wtórne zapalenie leczy się przede wszystkim chirurgicznie przez drenaż ropy z otrzewnej. Jeśli rozpoznanie WZO miało miejsce w początkowym stadium schorzenia, można również zastosować antybiotykoterapię za pomocą aminoglikozydu i klindamycyny.
Zapalenie otrzewnej jako konsekwencja dializy
Dializa otrzewna to zabieg, który przeprowadza się dla oczyszczenia krwi ze szkodliwych treści metabolizmu (szczególnie w wypadku przewlekłej niewydolności nerek). Niestety może on powodować dializacyjne zapalenie otrzewnej. DZO wywoływane jest najczęściej przez grzyby – drożdżaki typu candida albicans. Do zakażenia dochodzi gdy chorzy dotykają połączenia między pojemnikiem z płynem dializacyjnym a cewnikiem. Średnio na dializacyjne zapalenie otrzewnej pacjenci chorują raz na dwa lata. DZO leczy się poprzez antybiotykoterapię, stosując kloksacylinę z kwasem fusydowym. Ważne również jest usunięcie cewnika dializacyjnego.
